1. Phòng sạch là gì?
Phòng sạch, hay còn gọi là Cleanroom, là một không gian đặc biệt được thiết kế để hạn chế tối đa sự ô nhiễm từ bụi, vi khuẩn, các hạt bụi nhỏ, các chất gây nhiễm, và các yếu tố ngoại lai khác trong không khí. Mục tiêu chính của phòng sạch là tạo ra một môi trường kiểm soát, giúp sản xuất hoặc thực hiện các quy trình mà trong đó mức độ sạch và độ tinh khiết là yếu tố quan trọng, như trong ngành dược phẩm, công nghệ sinh học, điện tử, sản xuất vi mạch, hay thậm chí trong các phòng thí nghiệm nghiên cứu khoa học.
Phòng sạch được đánh giá và phân loại theo tiêu chuẩn ISO (International Organization for Standardization), với các mức độ sạch sẽ khác nhau dựa trên số lượng hạt bụi có trong không khí. Mỗi phòng sạch có thể có các tiêu chuẩn khác nhau tùy thuộc vào yêu cầu của ngành công nghiệp sử dụng.
2. Các cấp độ phòng sạch
Phòng sạch được phân chia thành các cấp độ khác nhau, từ ISO 1 đến ISO 9, với ISO 1 là mức độ sạch nhất và ISO 9 là mức độ ít sạch nhất. Các tiêu chuẩn này chủ yếu xác định số lượng hạt bụi có trong một thể tích không khí nhất định. Cụ thể, tiêu chuẩn ISO cho phòng sạch yêu cầu phải kiểm soát kích thước và số lượng hạt bụi có kích thước 0.5 micromet (µm) trở lên trong không khí.
- ISO 1: Phòng sạch với số lượng hạt bụi cực kỳ ít, chỉ có một số ít hạt bụi tồn tại trong không khí.
- ISO 5: Phòng sạch phổ biến nhất trong sản xuất vi mạch, dược phẩm, nơi yêu cầu sự sạch sẽ cao.
- ISO 7 và ISO 8: Dùng trong các quy trình không quá nhạy cảm với bụi nhưng vẫn cần kiểm soát tốt môi trường.
3. Các đặc điểm của phòng sạch
- Hệ thống thông gió và lọc không khí: Phòng sạch cần có hệ thống lọc không khí mạnh mẽ, sử dụng các bộ lọc HEPA (High-Efficiency Particulate Air) hoặc ULPA (Ultra Low Penetration Air) để loại bỏ các hạt bụi và vi khuẩn trong không khí.
- Áp suất dương: Phòng sạch thường được thiết kế để duy trì áp suất dương, có nghĩa là không khí trong phòng luôn có xu hướng thoát ra ngoài thay vì lọt vào. Điều này giúp ngăn chặn sự xâm nhập của các chất ô nhiễm từ bên ngoài.
- Vật liệu xây dựng và thiết kế: Các vật liệu sử dụng trong phòng sạch phải có khả năng chống bám bụi và dễ dàng làm sạch. Sàn, tường, trần và các bề mặt trong phòng sạch thường được làm từ các vật liệu không thấm nước và dễ lau chùi.
- Kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm: Độ ẩm và nhiệt độ trong phòng sạch phải được kiểm soát nghiêm ngặt để đảm bảo môi trường sản xuất ổn định và không gây ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm.
4. Những lưu ý khi sử dụng phòng sạch
Khi làm việc trong phòng sạch, có một số lưu ý quan trọng để đảm bảo chất lượng môi trường và hiệu quả công việc:
- Trang phục bảo hộ: Người làm việc trong phòng sạch cần mặc đồ bảo hộ chuyên dụng, bao gồm quần áo, mũ, găng tay, giày, khẩu trang và kính bảo hộ để ngăn ngừa việc phát tán bụi và vi khuẩn từ cơ thể. Đặc biệt, cần tránh mang theo các vật dụng cá nhân như điện thoại di động, trang sức vào trong phòng sạch.
- Không khí và quy trình kiểm tra: Các máy móc, thiết bị trong phòng sạch cần được kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo hệ thống lọc và thông gió hoạt động hiệu quả, đồng thời duy trì các chỉ tiêu về độ sạch của không khí.
- Quy trình vệ sinh nghiêm ngặt: Môi trường trong phòng sạch phải được vệ sinh và khử trùng theo các quy trình nghiêm ngặt. Việc làm sạch phòng sạch không chỉ bao gồm sàn và các bề mặt mà còn cả các thiết bị, công cụ, dụng cụ sử dụng trong phòng.
- Đào tạo nhân viên: Người làm việc trong phòng sạch cần được đào tạo chuyên sâu về các quy trình và quy định liên quan đến phòng sạch. Đặc biệt, họ cần nắm vững cách sử dụng và bảo trì trang thiết bị, cũng như cách ứng phó với các tình huống khẩn cấp.
- Đo lường và kiểm tra định kỳ: Định kỳ kiểm tra chất lượng không khí, độ ẩm và nhiệt độ là một phần quan trọng trong việc duy trì điều kiện tối ưu trong phòng sạch. Các thiết bị đo lường phải được hiệu chuẩn đúng cách để đảm bảo kết quả chính xác.
5. Các đồ bảo hộ phòng sạch hiệu quả
- 1. Kính bảo hộ hấp tiệt trùng BCAH (Bacterial Contamination Air Hood)
Kính bảo hộ là một phần quan trọng trong việc bảo vệ mắt và vùng mặt khỏi các yếu tố ô nhiễm và nguy hiểm từ môi trường phòng sạch. Trong một số môi trường phòng sạch đặc biệt, kính bảo hộ có thể đi kèm với mũ hấp tiệt trùng BCAH để tạo ra một “màng bảo vệ” kín cho khu vực đầu và mặt.
- Chức năng: Kính bảo hộ giúp bảo vệ mắt khỏi các hạt bụi, vi khuẩn hoặc các hóa chất có thể bay vào trong không khí. Mũ BCAH là thiết bị bổ sung giúp bảo vệ khu vực đầu và mặt khỏi sự xâm nhập của các tác nhân ô nhiễm. Những sản phẩm này thường được tiệt trùng hoàn toàn trước khi vào phòng sạch để tránh lây nhiễm.
- Tiêu chuẩn: Kính bảo hộ trong phòng sạch cần phải được làm từ vật liệu chống trầy xước, dễ dàng vệ sinh và khử trùng. Chúng có thể có lớp phủ đặc biệt giúp ngăn chặn sự bám dính của bụi và các hạt vi mô, đồng thời cũng phải đảm bảo tính trong suốt để không làm giảm tầm nhìn.
- 2. Khăn lau phòng sạch
Khăn lau trong phòng sạch là một vật dụng cực kỳ quan trọng để duy trì sự sạch sẽ của môi trường. Chúng thường được làm từ các vật liệu đặc biệt có khả năng hấp thụ tốt và không để lại bụi.
- Chất liệu: Khăn lau phòng sạch được làm từ vải sợi tổng hợp, chủ yếu là polyester hoặc nylon, với đặc tính ít phát sinh bụi và không chứa các tạp chất. Một số loại khăn lau còn có khả năng chống vi khuẩn hoặc được gia công để không bị mài mòn trong quá trình sử dụng.
- Chức năng: Khăn lau dùng để làm sạch các bề mặt trong phòng sạch như bàn làm việc, thiết bị, hoặc các khu vực có nguy cơ bị nhiễm bẩn. Chúng phải được sử dụng đúng cách để không gây ra sự nhiễm bẩn ngược vào môi trường phòng sạch.
- Tiệt trùng: Khăn lau phòng sạch phải được tiệt trùng bằng cách hấp hoặc sử dụng các chất tẩy rửa đặc biệt trước khi được mang vào phòng sạch. Những khăn lau này thường được đựng trong bao bì kín hoặc hộp bảo vệ để tránh tiếp xúc với môi trường bên ngoài.
- 3. Quần áo bảo hộ phòng sạch
Quần áo bảo hộ là một phần không thể thiếu trong môi trường phòng sạch. Chúng giúp ngăn chặn bụi bẩn, mảnh vụn từ cơ thể người như da chết, tóc, hay các hạt nhỏ phát sinh trong quá trình làm việc.
- Chất liệu và thiết kế: Quần áo bảo hộ thường được làm từ vật liệu không xơ, không bám bụi và dễ dàng giặt sạch. Vải được sử dụng chủ yếu là polyester hoặc polypropylene – những chất liệu có khả năng chống thấm và không phát sinh bụi. Các bộ quần áo này được thiết kế kín, giúp ngăn chặn mọi bụi bẩn từ cơ thể người tiếp xúc với môi trường trong phòng sạch.
- Loại quần áo:
- Quần áo 1 mảnh: Đây là dạng quần áo bảo hộ phổ biến nhất trong các phòng sạch. Thiết kế 1 mảnh giúp hạn chế sự tiếp xúc của cơ thể với không khí ngoài phòng sạch, đồng thời dễ dàng mặc vào và tháo ra.
- Quần áo 2 mảnh: Trong một số trường hợp, quần áo bảo hộ có thể được thiết kế thành 2 mảnh riêng biệt, bao gồm áo và quần, phù hợp với môi trường làm việc yêu cầu linh hoạt hơn.
- Tiêu chuẩn và tiệt trùng: Các bộ quần áo bảo hộ này phải được tiệt trùng nghiêm ngặt trước khi vào phòng sạch. Ngoài ra, chúng còn cần phải được kiểm tra định kỳ để đảm bảo không có hở hoặc các lỗ rách làm lộ bụi bẩn từ bên ngoài.
- 4. Găng tay bảo vệ
Găng tay bảo vệ trong phòng sạch rất quan trọng, bởi chúng không chỉ bảo vệ người làm việc khỏi bụi bẩn mà còn ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn từ tay vào môi trường phòng sạch.
- Chất liệu: Găng tay phòng sạch thường được làm từ cao su tổng hợp, nitrile hoặc latex. Những chất liệu này không chỉ bền mà còn có khả năng chống thấm tuyệt vời, ngăn ngừa vi khuẩn và bụi bẩn xâm nhập.
- Tiệt trùng: Găng tay phải được tiệt trùng trước khi sử dụng trong phòng sạch, và nếu có sự rách, chúng phải được thay thế ngay lập tức để tránh làm ảnh hưởng đến môi trường làm việc.
- 5. Giày bảo hộ phòng sạch
Giày bảo hộ là một phần không thể thiếu để bảo vệ đôi chân của người lao động và ngăn ngừa bụi bẩn xâm nhập vào phòng sạch.
- Chất liệu: Giày bảo hộ trong phòng sạch thường được làm từ cao su tổng hợp hoặc các vật liệu không bám bụi và có thể lau chùi dễ dàng. Một số loại giày còn có tính năng chống tĩnh điện để bảo vệ các thiết bị điện tử trong môi trường phòng sạch.
- Chức năng: Giày bảo hộ giúp ngăn ngừa bụi bẩn và các chất ô nhiễm từ bề mặt sàn phòng sạch bị dính vào giày và sau đó truyền vào không gian làm việc. Giày còn giúp bảo vệ chân người lao động khỏi các vật sắc nhọn, hóa chất nguy hiểm trong các phòng thí nghiệm.
- 6. Mũ bảo vệ và mặt nạ phòng sạch
Ngoài kính bảo vệ, mũ bảo vệ trong phòng sạch là một phần quan trọng giúp bảo vệ đầu và tóc khỏi bụi bẩn. Mũ thường được làm từ vải không dệt hoặc nhựa có khả năng chống bám bụi và dễ dàng làm sạch.
- Mặt nạ phòng sạch: Nếu công việc yêu cầu ngừng hít thở các chất gây ô nhiễm hoặc hóa chất, nhân viên có thể cần đeo mặt nạ phòng sạch. Mặt nạ này thường được trang bị bộ lọc HEPA để lọc các hạt bụi, vi khuẩn hoặc hóa chất có thể gây hại.
5. Kết luận
Phòng sạch là một yếu tố không thể thiếu trong nhiều ngành công nghiệp và nghiên cứu khoa học, nơi mà sự sạch sẽ và tinh khiết của môi trường có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sản phẩm và kết quả nghiên cứu. Việc hiểu rõ về các tiêu chuẩn, quy trình vận hành và bảo trì phòng sạch sẽ giúp giảm thiểu các rủi ro và nâng cao hiệu quả công việc trong môi trường này.
Khi làm việc trong phòng sạch, sự nghiêm ngặt trong từng bước kiểm soát và sự tuân thủ quy trình vệ sinh sẽ góp phần đảm bảo môi trường làm việc luôn đạt chất lượng cao nhất.
